Substytucje akordowe

Substytucja akordowa to inaczej zamiana, zastąpienie. W substytucjach akordowych chodzi o to, żeby wiedzieć jakie akordy można zagrać zamiast podanego lub jakie można „wtrącić” pomiędzy. Temat interesujący i głównie teoretyczny, ale nie ma najmniejszego zastosowania bez praktyki =]

Pierwszą podstawową zasadą wymienialności akordów jest dowolne stosowanie akordów w obrębie „rodziny”. Jeżeli mamy napisany akord C-dur to możemy zagrać C-dur, CMaj7, C6, Cadd9 itp… Ważne by bazą był akord durowy. W ten sam sposób można wymieniać akordy z innych rodzin, przykładowo zwykły C-moll na Cm7, Cm9, Cm6, Cmadd9 itp… Największą rodziną jest rodzina akordów dominantowych mogą one zawierać nony, undecymy, tercdecymy i kwinty w każdej alteracji!

Przykład E-dur:

Mamy progresje I-bVII-IV w tonacji E-dur 🙂 W podstawowej formie zagramy E-dur D-dur A-dur, a gdyby pokombinować z akordami bardziej „barwnymi” to można zagrać Eadd9 E-dur Dsus4 D-dur Dsus2 A-dur Asus4.  Harmonia zostaje zachowana, każdy akord pełni swoją funkcję, ale dodatkowo jest więcej ruchu i barw. Najważniejsze jest właśnie zachowanie funkcji akordu. Ostatnio przyglądaliśmy się, jakie funkcje mogą pełnić akordy. Na podstawie tamtej wiedzy możemy wprowadzić kolejny rodzaj substytucji. (teraz można otworzyć tekst z funkcjami harmonicznymi i prześledzić co się dzieje)

Akord I możemy zamienić na III
Akord IV możemy zamienić na II
Akord V możemy zamienić na VII

Powyższe wymiany działają w obie strony. Pozostałe możliwości wymian są podane przy okazji funkcji harmonicznych. Ponadto można łączyć rodzaje substytucji.

Przykład E-dur D-dur A-dur

Po rozbudowaniu wyglądał:

Eadd9 E-dur Dsus4 D-dur Dsus2 A-dur Asus4
A jest IV akordem, więc możemy go wymienić na F#-moll
Eadd9 E-dur Dsus4 D-dur Dsus2 F#-moll
F#-moll możemy rozwinąć na podstawie jego rodziny:
Eadd9 E-dur Dsus4 D-dur Dsus2 F#m7 F#madd9

W ten sposób powstaje zupełnie nowa progresja zachowująca charakter pierwotnej.

Substytucja trytonowa

Kolejnym rodzajem jest tzw. „substytucja trytonowa” i dotyczy ona akordu dominant septymowego budowanego na V stopniu skali. Substytucja trytonowa polega na zastąpieniu akordu V akordem dominantowym będącym jego trytonem 🙂 Brzmi to dość skomplikowanie, ale mam nadzieję, że za chwile wszystko będzie jasne:

Skala C-dur:
C D E F G A B

V stopien to G, a akord G7 składa się z dźwięków G B D F

Tryton to interwał inaczej nazywany kwartą zwiększoną lub kwintą zmniejszoną, trytonem od G jest dźwięk Db, czyli akord G7 możemy zastąpić akordem Db7.

Dlaczego tak się dzieje?
G7 składa się z dźwięków G B D F
Db7 składa się z dźwięków Db F Ab Cb

Najważniejszymi składnikami są tercja i septyma, a te dwa akordy mają te same dźwięki w tych kluczowych składnikach z taka różnicą, że septyma pierwszego jest tercją drugiego i vice versa. Dzięki temu współdzieleniu dźwięków akordy te mogą być stosowane zamiennie. Najlepszym zastosowaniem tej substytucji jest progresja jazzowa II-V-I. W tonacji C-dur mamy Dm7 – G7 – CMaj7, a po zastosowaniu tej substytucji jest Dm7 – Db7 – CMaj7 widać od razu płynniejszy, półtonowy ruch akordów 🙂

Wtrącenie dominanty

Ostatnia metoda przerabiania progresji to wtrącenie dominanty. Przed każdy akord w progresji możemy wtrącić jego dominantę, czyli akord budowany na jego kwincie 🙂

Posługując się ponownie przykładem progresji E-dur D-dur A-dur wtrącimy dwie dominanty 🙂

Skala D-dur:
D E F# G A B C# – V stopien to A więc dominantą od D-dur będzie A7

Skala A-dur:
A B C# D E F# G# – V stopień to E więc dominantą A-dur będzie E7

Po dodaniu dominant do progresji otrzymujemy:

E-dur A7 D-dur E7 A-dur

Teraz już dysponujemy narzędziami w postaci akordów, progresji i substytucji, więc pole do popisu i eksperymentów jest ogromne. Należy również pamiętać o tym, że fakt, iż daną substytucje można zastosować nie znaczy, że trzeba ;] Pozdrawiam i powodzenia!

Autor: Marek “WilQ” K. (http://chomikuj.pl/highwolf)