Regulacja menzury w gitarze

Świetny artykuł wyjaśniający wszystkie tajniki związane z regulacją menzury pojawił się właśnie na TopGuitar. Zapraszamy do lektury poradnika.

Początkujący gitarzyści, ale nie tylko (!) często w ogóle nie zdają sobie sprawy z konieczności wykonania takiej operacji jak ustawienie menzury w gitarze. Wielu zakłada, że kupiona gitara posiada strój w pakiecie. Niestety, nowo zakupiony instrument zawsze wymaga zmiany strun, a to wiąże się z koniecznością regulacji menzury. Poza tym dobrze jest nie robić krzywdy ani sobie, ani słuchającym i grać czy uczyć się na poprawnie strojącym instrumencie.

Co w praktyce oznacza długość menzury?

Długość menzury to długość aktywnie drgającej struny, czyli odległość od siodełka do mostka. Odpowiednio do tej konkretnej wartości zostały nabite progi na gryfie. Czasami gitarzyści wpadają na różne pomysły, jak np. łączenie różnych gryfów z różnymi korpusami. Po tym, gdy wreszcie uda się przypiąć np. gryf od Jaguara do korpusu Stratocastera, okazuje się, że gitara kompletnie nie stroi – bo nie może! W obu instrumentach inna była menzura oraz rozstaw progów.

Stosowane długości menzury

W specyfikacjach instrumentów podawane są długości menzury (z ang. scale). Najczęściej występują trzy rodzaje:
• 24 i 3/4 cala (629 mm – tzw. menzura gibsonowska)
• 25 i 1/2 cala (648 mm – tzw. menzura fenderowska)
• 25 cali (635 mm – menzura PRS-owa)
Niektóre instrumenty posiadają inną długość menzury:
• Fender Jaguar – 24 cale
• Fender Duosonic – 22 i 1/2 cala
• Gibson Byrdland – 23 i 1/2 cala
• Gibson Johnny Smith – 25 cali
• PRS modele Santana – 24 i 1/2 cala
• gitary klasyczne – 25 i 3/5 cala (650 mm – konstrukcje Antonio De Torres)
• gitary klasyczne – 26 cali (660 mm – konstrukcje Ramirez)
• Selmer Macafferri – 670 mm

Pamiętaj, jakich strun używasz!

Jeżeli gitara miała już raz prawidłowo ustawioną menzurę i przestała stroić, to czas najwyższy wymienić struny. Jeżeli decydujesz się na wymianę na komplet strun tej samej grubości, to gitara powinna stroić bez regulacji, oczywiście pod warunkiem, że wcześniej była dobrze ustawiona. Problem pojawi się wówczas, gdy zechcesz zmienić struny na innej grubości, na przykład na grubsze. Wówczas z pewnością konieczne będzie ponowne ustawienie mostka.

Używaj strun dobrych marek

Dłużej stroją i trzymają oktawę oraz lepiej i dłużej zachowują brzmienie. Generalnie mimo że są droższe, są bardziej ekonomiczne. Raz wyregulowana gitara do strun jednej grubości dobrej marki to problem z głowy na dłuższy czas. Zawsze łatwiej kupić powtórnie dobre struny niż okazjonalnie nabyć produkt firmy „no name”. Struny dobrej jakości mają też precyzyjnie wykonany oplot z dobrych stopów metali, który nie rozluźnia się w miarę użytkowania i trzyma parametry w różnych warunkach atmosferycznych.

Struna G

Jeśli spojrzeć na dobrze ustawiony mostek, da się zauważyć, że najbardziej cofnięte są struna E6 oraz G3. Struna G3 przysparza największych kłopotów z kilku powodów. Po pierwsze posiada znaczną grubość, co za tym idzie w naturalny sposób potrzebuje dłuższej menzury. Weźmy np. popularny set 10–46. Struna E1 posiada grubość 0,10 mm, H2 – 0,13 mm, ale G3 już 0,17 mm. Rozmiar interwału między strunami H2 i E1 to kwarta, a między grubszą G3 i H2 tylko tercja. Paradoksalnie struny basowe (D4 i A5) mają krótszą menzurę, a przecież G3 strojona jest wyżej. Po drugie w gitarze podczas gry akordowej na strunie G3 grane są składniki stanowiące o trybie akordu (dur, moll). Równomierna temperacja stroju pozwala na uzyskanie zaledwie kompromisu pomiędzy wystrojeniem tercji i kwinty (lub kwarty). Naturalny problem niestrojenia gitary jest więc dodatkowo komplikowany przez trudną menzurę struny G3. Konstruktorzy próbują rozwiązać to różnymi metodami np. zmienną menzurą w basach Dingwall.
Mostki z możliwością regulacji menzury Najlepiej, kiedy regulacja możliwa jest dla każdej struny, jak w mostkach T-O-M, typu Strato lub Floyd Rose. W klasycznych Telecasterach mamy mostki, w których na jeden regulowany wałek przypadają dwie struny. Są też mostki, w których nie ma bezpośredniej regulacji dla każdej ze strun, takie jak klasyczny Wraparound. Tutaj regulacja odbywa się poprzez dwie śrubki dystansujące strunociąg od trzpieni mocujących.

Sprawdzanie „na ucho”

Sama regulacja jest rzeczą prostą i najlepiej przeprowadzić ją przy pomocy tunera, ale jeśli takowego nie posiadasz, możesz pokusić się o próbę regulacji „na ucho”. Najpierw trzeba nastroić gitarę do pożądanej wysokości. Poprawność wystrojenia menzury sprawdzamy, grając flażolet nad XII progiem i porównując go z normalnym dźwiękiem, wydobytym przez naciśnięcie struny na XII progu i jej uderzenie. Dźwięki powinny być tej samej wysokości.

Sprawdzanie przy pomocy tunera

Z tunerem to banalnie proste. Stroimy idealnie pustą strunę i również idealnie musi ona stroić w oktawie po naciśnięciu na XII progu. W poprzednim przypadku ocenialiśmy przez względne porównanie oba dźwięki, więc gitara mogła być mniej więcej nastrojona. Tutaj pusta struna musi stroić idealnie!

Regulacja

Jeżeli dźwięk w oktawie (na dwunastym progu tej samej struny) jest wyższy od naszego wzorca (flażoletu, nastrojonej pustej struny), należy wydłużyć menzurę, czyli cofnąć mostek. Jeżeli dźwięk na dwunastym progu jest niższy, należy mostek przesunąć do przodu. Czynność wykonujemy dla każdej struny osobno (przy mostkach z niezależną regulacją) i strojenie powtarzamy dotąd, aż uzyskamy idealne strojenie zarówno na pustej strunie, jak i w oktawie.
Większość mostków wymaga luzowania strun podczas regulacji menzury. W przypadku mostka Wraparound należy się głównie skupić na strojeniu struny G3 – reszta strun powinna się ułożyć. Niektóre mostki, jak Floyd Rose są bardzo zaawansowane i tutaj regulacja wymaga sporo czasu, cierpliwości i narzędzi w postaci kluczy imbusowych. Inne, jak np. drewniany mostek w gitarze typu Selmer, ustawia się banalnie prosto bez jakichkolwiek narzędzi.

Które gitary lepiej stroją?

Długość menzury ma wpływ nie tylko na strojenie instrumentu, ale również na jego brzmienie i rzecz jasna na komfort gry. Gitara z długą menzurą będzie posiadała lepiej eksponowany dół i pełniejsze brzmienie podczas gry akordowej (zauważ, że większość akustyków posiada menzurę 650 mm i dłuższą). Gitara z krótszą menzurą lepiej odezwie się w dźwiękach solo, szczególnie w wyższych pozycjach. Ł atwiej też jest przy podciąganiu strun. Zawodowi gitarzyści nie bez powodu rzadko sięgają podczas występów po instrumenty z różną menzurą. Lepiej stroją gitary o dłuższej menzurze, ponieważ tolerowany przez ludzkie ucho margines nieprecyzyjności jest tutaj większy.

UWAGA
Jeśli pomimo prawidłowo przeprowadzonego strojenia gitara nadal gra nieczysto w wysokich pozycjach, niewykluczone, że masz źle zamontowany mostek. Poproś o poradę najbliższego lutnika.

Zobacz również pozostały porady Doktora G.